Ojcowie Soboru Watykańskiego II dostrzegli i uznali odbywający się w świecie postęp. Dlatego też zwielokrotnili swoje wysiłki w zakresie odnowy posługi Słowa Bożego w Kościele. Mimo, że Sobór Watykański II nie poświęcił żadnego dokumentu wprost sprawie katechetyki, to jednak wszystkie prace Soboru przenik­nięte są troską o zrozumienie znaków czasu, wytyczających drogę myśli i działal­ności Kościoła. Biorąc to pod uwagę możemy w dokumentach soborowych szukać wskazań dla katechezy, która ma polegać nie tylko na likwidowaniu ignorancji w nauczaniu, ale przede wszystkim na odnowie całej koncepcji. Odnowa ta ma objąć nie tylko dzieci i młodzież, lecz również stałe wychowanie dorosłych w zakresie wiary.

Właściwa rola Kościoła wyraża się przede wszystkim w charakterystycznym dla Soboru Watykańskiego II określeniu Kościoła jako sakramentu powszechnego zbawienia, znaku i narzędzia zbawczego działania Boga w świecie (LG 1,2). W Kościele i poprzez Kościół Bóg realizuje swój odwieczny plan zjednoczenia wszystkich ludzi w Chrystusie. W misji doprowadzającej człowieka do Boga uczestniczą m.in. biskupi, których zasadniczym zadaniem jest obowiązek nauczania ludzi Ewangelii Chrystusowej, nawołując ich w imię Ducha wiary lub umacniając ich w żywej wierze (ChD 12). Oni to mają obowiązek zapoznać wiernych z całością prawd o Chrystusie oraz wskazać drogę objawioną przez Boga do oddania Mu czci, co jest równoznaczne ze wskazaniem drogi do osiągnięcia wiecznej szczęśliwości (ChD 12). Biskupi mają także obowiązek dopilnować, aby nie tylko dzieciom i młodzieży została podana nauka o Tajemnicy Chrystusa, ale aby też starszym podano pilnie naukę katechizmu, która zmierza do tego, by u ludzi wiara oświecona nauką stawała się żywą, wyraźną i czynną (ChD 14). W tym celu należałoby przywrócić w diecezjach katechumenat dorosłych (ChD 14).

Ludzie pracujący w różnych dziedzinach nauki mają prawo do pełniejszej znajomości wiary. Dlatego też pożądane jest, żeby wielu świeckich katolików zyskiwało odpowiednie wykształcenie w naukach teologicznych i żeby duża część spośród nich studia te gorliwie uprawiała i pogłębiała (GS 62).

W misji, która ma doprowadzić człowieka do Boga, uczestniczy nie tylko hierarchia kościelna, ale i cały Lud Boży na podstawie swojego udziału w posłan­nictwie Chrystusa, na mocy sakramentu chrztu. Jest on współodpowiedzialny za życie wiary Kościoła powszechnego i odpowiedzialny za głoszenie Słowa Bożego w świecie. Prawdziwe apostolstwo ludzi świeckich polega na głoszeniu Chrystusa ludziom wierzącym, by ich pouczyć, umocnić i pobudzić do gorliwego życia, bądź też niewierzącym, by ich doprowadzić do wiary (AA 6). Przygotowanie dorosłych chrześcijan do głoszenia Słowa Bożego trzeba stale doskonalić ze względu na pojawiające się wciąż nowe problemy oraz wzrastającą dojrzałość jednostki ludzkiej. Musi ona posiadać gruntowne przygotowanie doktrynalne z zakresu teologii, etyki, filozofii (AA 29), a także z zakresu antropologii, socjologii i metodologii, które Sobór zaleca zdobywać w ośrodkach dokumentacji i studiów. Kształcenie osoby dorosłej powinno być uzależnione od warunków życia, zdolności i do wieku. (AA 32) Jak już wspomniano, w życiu Kościoła przeżywamy zwrot polegający na awansie laikatu. Awans laikatu i katechizacja dorosłych ściśle się ze sobą wiążą.

Nauczanie religii do czternastego roku życia może uformować mentalność praktykujących. Katechizacja młodzieży - jeśli sprawi, że wiara stanie się czymś osobistym - może wychować chrześcijanina przekonanego i aktywnego, ale realną odpowiedzialność za królestwo Boże może wziąć na swe barki tylko człowiek dojrzały, który zdołał odkryć społeczną odpowiedzialność wiary i rozpoznać opór świata, w którym ma się ona szerzyć. W przeciwnym razie ludzie świeccy nie mogliby odegrać aktywnej roli i podołać tej odpowiedzialności, jakiej należy od nich oczekiwać, a która dotyczy szczególnie wprowadzania zmian w życiu Kościoła.

Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele ukazuje konieczność katechizowania dorosłych, podając nawet szczegółowe punkty, przygotowania doktrynalnego i praktycznego (ChD 44). Sobór polecił Kongregacji do Spraw Duchowieństwa opracowanie i wydanie specjalnej instrukcji katechetycznej, opar­tej na dekretach soborowych oraz zlecił kongresom katechetycznym dokładne zapoznanie się z możliwościami rozwoju katechizowania dorosłych.

Ożywienie ducha apostolskiego wśród wiernych po Soborze Watykańskim II, bliższe zainteresowanie się rodziców katechezą dzieci, dialog ekumeniczny, dyskusja z niewierzącymi - wszystko to wymaga głębszego poznania i przeżycia swej własnej wiary. Równocześnie odnowa Kościoła w zakresie posługi Słowa po ostatnim Soborze doprowadziła również do odnowienia całej koncepcji katechetycznej.

Wydana w 1971 r. przez Kongregację dla Spraw Duchowieństwa Ogólna Instrukcja Katechetyczna zwróciła uwagę, że odnowa katechetyczna ma polegać nie tylko na objęciu katechizacją dzieci, lecz również na stałym wychowywaniu dorosłych w zakresie wiary. Chodzi tu nie tylko o należyte zrozumienie natury i celu katechezy czy jej treści, ale też o sam podmiot katechezy i warunki, w jakich katechizowani żyją. Już we wstępie czytamy, że w katechizacji należy uwzględnić to, co instrukcja mówi na temat obecnej sytuacji metodologii, specyfikacji katechezy zależnie od wieku. Konieczność, więc katechizacji dorosłych warunkowana jest samą odnową katechetyczną.

Rozwój współczesnego świata uzasadnia potrzebę katechizacji dorosłych. Instrukcja, mając to na względzie, zaznacza: w poprzednich okresach tradycja religijna sprzyjała bardziej niż dzisiaj przekazywaniu wiary. W obecnych czasach brak jest środowiska na wskroś chrześcijańskiego, które by kształtowało dzieci i młodzież. Zdając sobie sprawę z tego, jak wielką rolę w wychowaniu odgrywa przykład, należałoby doprowadzić do ponownej chrystianizacji, równie przez katechezę dorosłych.

Ludzie wierzący naszej epoki są całkowicie niepodobni do ludzi epoki minio­nej. Dzisiejszy świat pasjonuje się rozwojem techniki. Dzięki środkom przekazu człowiek w błyskawicznym tempie atakowany jest przez nowe treści i problemy. Te treści mają wpływ na życie chrześcijańskie. Potrzeba wiec, by były one wyjaśniane słowami Ewangelii. Ciągły rozwój współczesnego świata wymaga, by katecheza zajmowała się problemami, którymi żyje współczesny człowiek a tego wszystkiego nie można przekazać dziecku.

Pewnym zagrożeniem dla współczesnego Kościoła jest ateizm. Środkiem zaradczym - jak to podkreśla Konstytucja duszpasterska (GS 31) - jest doktryna Kościoła, będąca ratunkiem przed zagrożeniami współczesnego świata oraz nieskazitelne, przykładne życie członków Kościoła.

Wiara dzisiejszego człowieka musi być przedstawiona jako pełna realizacja człowieczeństwa, jako należyte spełnianie istotnych obowiązków, jako początek całkowitego wyzwolenia z trudności i jako zbawienie - ocalenie człowieka w Jezusie Chrystusie.

Nie wystarcza wiara tradycyjna, ponieważ nie chodzi o utrzymanie odziedziczonych obrzędów i zwyczajów religijnych. Potrzeba głębszego, bardziej dojrzałego wychowania ludzi - ponownej ewangelizacji.

Wierni, nawet ci, którzy otrzymali dokładne i pełne wychowanie chrześcijańskie, przeżywają trudności związane z życiem religijnym. Wielu jest dziś takich, którzy będąc w wieku dojrzałym wysuwają nowe wątpliwości co do sensu i znaczenia życia. Są wśród wiernych i ludzie, którzy mimo przynależności do Kościoła nigdy nie wyrazili swego osobistego „przyzwolenia na orędzie Objawienia". Stąd pojawia się potrzeba katechezy dorosłych, aby pogłębiać wiarę i życie chrześcijańskie wśród wiernych. Katecheza dorosłych - wg Ogólnej Instrukcji Katechetycznej - jest potrzebna, by wierni znajdujący się na różnych etapach rozwoju przyjmowali Słowo Boże i je rozumieli, by słowem i przykładem dawali świadectwo swojej wiary, by dążyli do osiągnięcia dojrzałości w wierze i nie poprzestali na minimalizmie życiowym. Wiernych obowiązuje stałe zwracanie się do Boga, aby potrafili odczytać Boży plan we własnym życiu. Dorośli powinni być przygotowani do czytania Pisma św. i zrozumienia Tradycji, do świadomego uczestnictwa we Mszy św. i Liturgii, muszą umieć spojrzeć na ludzkie sprawy w świetle Sprawy Bożej i przyczyniać się do głoszenia Ewangelii oraz jedności chrześcijan.

W katechezie dorosłych szczególne miejsce zajmuje katecheza rodziców. Wspomaga ona rodziców w ich wysiłku oraz ukazuje im konieczność chrześcijańskiego życia i postępowania, gdyż w życiu religijnym dorosłych dziecko szuka przykładu dla swego postępowania

Chcąc podkreślić wielką rolę katechezy dorosłych Instrukcja zwraca uwagę, ze chrześcijanie powinni stale doskonalić się wewnętrznie, aby zgodnie z wymaganiami Słowa Bożego mogli podjąć -się zadań w życiu społecznym, rodzinnym, zawodowym itp. Zdolności i sprawności człowieka dojrzałego powinny być kształtowane i oświecane Słowem Bożym. W trudnych momentach życiowych również człowiek dorosły potrzebuje pomocy, dlatego jego wiara musi być stale oświecana, potęgowana i chroniona. Potrzebuje on stałej zachęty, aby obudzić w sobie pragnienie do nawiązania wspólnoty z każdym człowiekiem, a szczególnie w małżeństwie, rodzinie i Kościele. Stąd wynika potrzeba katechezy, która niosłaby pomoc dorosłym w pełnym pojmowaniu miłości chrześcijańskiej.

Zagrożeniem dla współczesnego człowieka jest chęć przystosowania się do grupy, w której żyje bez względu na wartości, jakie ta grupa sobą prezentuje. Stąd pojawia się potrzeba takiej katechezy, która ukazałaby mu właściwą hierarchię celów i doprowadziłaby go do pełnego rozumienia sensu życia ludzkiego. Ma ona również we właściwy sposób udzielać odpowiedzi na współczesne pytania dotyczące spraw religijnych i moralnych, naświetlać relacje między działaniem świeckim a kościelnym, budować rozumne podstawy wiary i ukazywać, że Ewangelia jest zawsze aktualna i żywotna.

W przedstawionym wyżej materiale Instrukcja wypowiada się tylko o dorosłych zaangażowanych w życie społeczne. Nie zapomina jednak i o ludziach starszych przypominając, że duszpasterstwo nie przywiązuje wciąż wagi do katechezy starszego pokolenia. To zaniedbanie może pochodzić ze zwrócenia się ku doczesności i ku przyszłości, podczas gdy ludzie starsi patrzą już w przeszłość. Katechizacja musi wzbudzić u nich nadzieję, która pozwoli spojrzeć im na śmierć jak na przejście do prawdziwego życia, jak na spotkanie z Boskim Zbawicielem. Starość może, więc stać się okresem nadziei na obecność Boga, nieśmiertelne życie i przyszłe zmartwychwstanie. Może być to czas dawania świadectwa wiary katolickiej poprzez cierpliwość w stosunku do innych, poprzez życzliwość, modlitwę, poprzez ducha ubóstwa i ufność w Bogu.