Katecheza dogmatyczna III i IV wieku. Przez to rozumiemy przekaz zasadniczej treści wiary chrześcijańskiej czyli wyjaśnienie Dobrej Nowiny o zbawieniu zawartej w Ewangelii. Chrystus zajmuje centralne miejsce w katechezach. Stanowiła podstawę dla kat. Moralnej i sakramentalnej. Najstarsze dokumenty zawierają więcej elementów moralnych niż dogmatycznych, bo kat. dog. była przekazem ustnym. Przyjmowała w tym czasie krótką postać: krótkie formuły wiary (symbole) - to co należy przekazać; zbiory cytatów ze ST zwanych testimonia.

Symbole wiary. W Nowym Testamencie znajdujemy krótkie fragmenty symbolów oraz zalążki. Liczne teksty Dz. (mowy Apostołów) zawierają schematy katechez dogmatycznych. Podobne znajdujemy u pierwszych autorów chrześcijańskich - to dowód, że istniał ustny przekaz kat. dog. Schemat katechezy pierwotnej jest kopią tego co jest w Ewangeliach. Ewangelia jest zatem wzorem dla kat. dog. pierwszych wieków.

Symbole apostolskie i struktura. Są to najstarsze zestawienia głównych treści przepowiadanej wiary. Tytuł występuje po raz pierwszy u św. Ambrożego. Wg legend czasy apostolskie do początku III w. zanim była obecna forma, była to forma zmienna. Każda gmina miała swój symbol. Najpierw powstały 2 oddzielne formy: trynitarna i chrystologiczna - ok. 200 roku te formy zlały się.

Forma trynitarna- przy głoszeniu poganom Ewangelii narzucała się konieczność podkreślenia wiary w jednego Boga. Był potrójny temat: Ojciec, Chrystus i Duch Święty. Do kompetencji wykładu należał jeszcze temat Kościoła jako Ludu Bożego. W zależności jak formułowano ostatni temat, można było dojść do 3 - 4 punktów nauki chrześcijańskiej. Wyznanie wiary w 3 Osoby Boskie zostało różnie wprowadzane do symbolu. Są symbole, które formę trynitarną mają na początku - podobną budowę posiada symbol atanazjański. W II w. daje się widzieć inne połączenia polegające na kombinacji nauki o Trójcy z pozostałymi punktami nauki chrześcijańskiej (np. przy wyznaniu wiary w Boga dodawano artykuł, że jest Stworzycielem itp.).

Forma chrystologiczna- zawierały kerygmę o Jezusie Chrystusie. Istniały wcześnie już rozwinięte formy chrystologiczne w Rzymie. Ok. 200 r. powstał rzymski symbol apostolski i ten symbol był oznaczony „R". Dzisiejszy symbol - „T". W tekście rzymskim są szczegóły tj. - dwukrotne użycie zaimka „który" (tajemnica wcielenia i odkupienia oraz dwa święta bożego narodzenia i Wielkanocy). Akcent historyczny został położony na śmierci krzyżowej. Tekst ten został opracowany ok. X w. za czasów Rufina - i go mamy do dziś. Podział na 12 artykułów nie odpowiada pierwotnemu układowi. Powstał później i jest sztuczny - raczej zacieśnia związek prawd niż je wyjaśnia. W tym symbolu chodziło o podkreślenie prawd wiary, które przekazali Apostołowie. W K-le był, że wyznanie miało być odmawiane rano i wieczorem z modlitwą Pater noster.

Testimonia. Zbiory cytatów ST. Na podstawie NT wiemy, że katecheza opierała się na argumentach biblijnych - prorockich. Troską Apostołów było głoszenie Dobrej Nowiny zgodnie z Pismem. Jest znamienne, że w Ewangeliach, Dz., Listach Pawła i Piotra spotykamy się z tymi samymi tekstami ze ST. Czy nie istniały zbiory cytatów ST? Jeśli istniały to musieli się nimi posługiwać nauczający o Chrystusie. U Żydów istniały takie zbiory (zbiory z Qumran dot. Mesjasza). Cytaty ze ST nie są zbiorami luźnymi - są pogrupowane tematycznie. Z dużą swobodą pierwsi chrześcijanie cytują teksty ST. Uważano je za żywe. Wykazywano, że ST można wyjaśnić przy pomocy NT (pierwotna egzegeza). Najważniejsze interpretowano: katecheza pierwotna usiłowała umieścić orędzie o Chrystusie w całokształcie historii zbawienia w łączności prorockiej; posługiwano się tekstami ST w celu wyjaśnienia NT - ukazać fakt chrześcijański potwierdzony ST, że wszystkie wydarzenia życia Chrystusa i ST są wielkimi dziełami Boga - NT jest kontynuacją dział Bożych zapoczątkowanych w ST; teksty ST są momentem uzasadniającym i potwierdzającym naszą wiarę w Chrystusa. Polega ono na ustaleniu związków łączących interwencje Boga na różnych etapach historii zbawienia.

Dzieło św. Ireneusza - „Dowód prawdziwości nauki apostolskiej". Pierwsze i najpełniejsze dzieło katechetyczne. Ilustruje katechezę dogmatyczną II\III w. Jest dziełem kompletnym, w sposób krótki i jasny daję naukę. Ma 2 części: I - przedstawia wielkie etapy historii zbawienia od stworzenia do tajemnic życia Chrystusa. Wykazuje jedność planu Bożego, ukazuje zwłaszcza gnostykom, że Bóg stworzenia jest także Bogiem odkupienia. Punktem centralnym tej nauki jest tajemnica wcielenia, która stanowi klucz do całej historii zbawienia. II - ukazuje dzieła Chrystusa zapowiedziane przez proroków. Wypełnienie się tych proroctw jest dowodem i potwierdzeniem Jego prawdziwości, uzasadnianiem naszej wiary.

Katecheza moralna. O niej mamy najstarsze źródła pisane. W K-le pierwotnym stanowiła ważną rolę. Zmierzała do oddanie konkretnego życia ludzkiego zasadom wiary. Wyznawać wiarę w Chrystusa oznaczało zmienić swoje życie - nawrócić się - tu aspekt moralny pozostawał istotnym elementem każdej katechezy. Wyróżniamy 2 etapy katechezy moralnej: I - wcześniejszy, związany z etapem nawracania się na chrześcijaństwo - moment ten następował na początku drogi katechumena. W tym okresie przyjmowała schemat nauki o dwóch drogach i stawiała kandydatów wobec wyboru - odwrócenie się od pogaństwa i nawrócenie się na chrześcijaństwo. II - późniejszy, związany z okresem intensywnej ekspansji chrześcijaństwa w świecie (szczególnie hellenistycznym). Stanowiła nie tyle punkt wyjścia, co dojścia. Skierowana do ludzi już ochrzczonych. Chodziło o to, by odkryć drogę, jak ci ochrzczeni mają żyć w duchu Ewangelii. Ten typ ukazuje Klemens Aleksandryjski. Pierwotna wchodząca w zakres przygotowania do chrztu i stawiająca zadania nawróconemu odejścia od drogi zła, przybierała postać dwóch dróg: jednej - drogi życia i drugiej - śmierci. Źródła nauki - Didache, List Barnaby.

Pochodzenie doktryny dwóch dróg: z tradycji żydowskiej skąd przeniknęły do kultury i katechezy chrześcijańskiej. Temat tych dróg przepływa przez całą historią Izraela. Wypełnienie historii Izraela jest przedstawione jako walka synów ciemności z synami światła w ukierunkowaniu na chrzest. Otwarcie na te drogi oznacza, że kandydat jest postawiony wobec ostatecznego wyboru. Nauka uświadamia, że walka między dobrem i złem będzie się toczyła przez całe życie. Nauka dwóch dróg była bogata w treści moralne, ukazuje realizację wiary przeżytej i wyznawanej. 1 - miłość jest złotą zasadą (nie czyń drugiemu co tobie nie miłe - ujęcie negatywne). Chrystus nadaje tej zasadzie z Didache znaczenie pozytywne (wszystko co chcecie, by wam czyniono, wy czyńcie). Ta zasada w Nowym Testamencie jest rozproszona wśród innych pouczeń moralnych. 2 - miłość jako podwójne przykazanie Boga i bliźniego. Też pochodzenia żydowskiego. U Mt. cytat jest włożony w usta Chrystusa (połączone dwa cytaty z Pwt. i Kpł.), u Łk. w usta faryzeusza. 3 - Dekalog - też z tradycji żydowskiej, w której zajmuje uprzywilejowane miejsce. We wczesnej literaturze chrześcijańskiej są cytowane fragmenty z dodatkiem komentarzy. 4 - kazanie na górze i błogosławieństwa. Szczegółowo omawia to lit wczesnochrześcijańska.